วันตรุษจีน คือ อะไร ? มารู้จักเทศกาลสำคัญ วัฒนธรรม และการเฉลิมฉลองปีใหม่ของชาวจีนกัน !

ในทุกๆ ปี มีเทศกาลสำคัญที่ชาวจีนทั่วโลกรอคอย นั่นคือ “เทศกาลตรุษจีน” หรือที่รู้จักกันในชื่อ “เทศกาลฉลองปีใหม่จีน” ซึ่งถือเป็นเทศกาลที่ยิ่งใหญ่และมีความหมายต่อชาวจีนมากที่สุด เพราะเป็นช่วงเวลาแห่งการรวมญาติ การขอพร และการเฉลิมฉลองการเริ่มต้นปีใหม่ตามปฏิทินจันทรคติ ประเพณีอันเก่าแก่นี้ไม่เพียงแต่สะท้อนให้เห็นถึงความเชื่อ และวัฒนธรรมอันล้ำค่า แต่ยังแฝงไปด้วยเรื่องราวและความหมายที่น่าสนใจมากมาย และสำหรับประเทศไทยนั้น ก็ถือว่าสำคัญสำหรับชาวไทยเชื้อสายจีนด้วยไม่แพ้กัน ดังนั้นในบทความนี้ DIYINSPIRENOW จะพาไปทำความรู้จักเพื่อเฉลิมฉลองเทศกาลนี้ให้สนุกมากขึ้นกันค่ะ

วันตรุษจีน คืออะไร ? ทำไมถึงยิ่งใหญ่ มารู้จักเพื่อเข้าใจ และเฉลิมฉลองให้สนุกกว่าเดิมกัน !

วันตรุษจีนเป็นวันหยุดที่สำคัญที่สุดของชาวจีน มีอีกชื่อเรียกคือเทศกาลฤดูใบไม้ผลิเพราะเป็นวันเริ่มต้นฤดูใบไม้ผลิตามปฏิทินจีนอีกทั้งยังเป็นวันสิ้นสุดฤดูหนาวด้วย เทศกาลนี้จะเริ่มต้นขึ้นในวันที่ 1 เดือน 1 ตามปฏิทินจีนโบราณและสิ้นสุดการเฉลิมฉลองในวันที่ 15 ซึ่งเป็นวันเทศกาลโคมไฟ เป็นวันที่ครอบครัวชาวจีนจะกินอาหารเย็นร่วมกัน ตรุษจีน คือ วันที่มีการเฉลิมฉลองยิ่งใหญ่ที่สุดของจีน จุดกำเนิดของเทศกาลนี้มีมายาวนานนับศตวรรษ มีการเฉลิมฉลองในหมู่คนเชื้อสายจีนที่กระจายตัวอยู่ทั่วโลก ไม่ว่าจะเป็นจีนแผ่นดินใหญ่ ฮ่องกง มาเลเซีย อินโดนีเซีย มาเก๊า ฟิลิปปินส์ สิงคโปร์ ไต้หวัน ไปจนถึงประเทศทางฝั่งตะวันตกที่มีชุมชนชาวจีน และแน่นอนว่ารวมถึงประเทศไทยของเราด้วย

ในประเทศจีนวันตรุษจีน คือวันที่คนทั่วไปจะออกมาจับจ่ายใช้สอย ซื้อของขวัญ ของฝาก ของประดับตกแต่ง อาหาร เสื้อผ้า และข้าวของเครื่องใช้ต่างๆ อีกทั้งยังมีความเชื่อเรื่องธรรมเนียมปฏิบัติอย่างสิ่งที่ควรและไม่ควรทำ เช่น การทำความสะอาดบ้าน การประดับตกแต่งบ้านเพื่อปัดกวาดโชคร้ายออกไป และเปิดรับสิ่งใหม่ที่เป็นมงคลด้วยการประดับหน้าต่างและประตูด้วยกระดาษตัดสีแดง นอกจากนี้ยังเป็นธรรมเนียมปฏิบัติที่คนในครอบครัวจะกลับมารวมตัวกันเพื่อเฉลิมฉลอง ผู้ใหญ่แจกเงินอั่งเปาให้เด็กๆ ส่วนผู้ที่อายุน้อยกว่าก็จะมอบคำอวยพรให้ผู้ใหญ่ และปิดท้ายการฉลองในช่วงกลางคืนด้วยการจุดประทัดที่ช่วยสร้างบรรยากาศให้คึกคักสนุกสนานเป็นอย่างมาก

ตำนาน และความเชื่อที่เกี่ยวกับวันตรุษจีน

ตรุษจีนมีประวัติศาสตร์อันยาวนานกว่า 4,000 ปี โดยเริ่มต้นจากตำนานของสัตว์ประหลาดที่ชื่อว่า “เหนียน” ซึ่งจะปรากฏตัวในคืนส่งท้ายปีเพื่อทำร้ายผู้คนและทำลายพืชผล ชาวบ้านได้ค้นพบว่าเหนียนหวาดกลัวสีแดงและเสียงดัง จึงเป็นที่มาของประเพณีการประดับตกแต่งด้วยสีแดงและการจุดประทัดไล่สิ่งชั่วร้าย เทศกาลนี้ถือเป็นช่วงเวลาแห่งการเริ่มต้นใหม่ที่สมบูรณ์แบบ เพราะนอกจากจะเป็นการต้อนรับปีใหม่แล้ว ยังเป็นโอกาสให้ผู้คนได้ชำระล้างสิ่งเก่า ทั้งทางกายภาพและจิตใจ พร้อมกับการขอพรให้ชีวิตเจริญรุ่งเรืองในปีที่กำลังจะมาถึง

และนอกเหนือจากตำนานเหนียนแล้ว ยังมีเรื่องราวของเทพเจ้าไฉ่ซิงเอี้ย เทพแห่งโชคลาภและความมั่งคั่ง ที่จะเสด็จลงมาโลกมนุษย์ในคืนวันที่สี่ เข้าวันที่ห้าของเทศกาล เพื่อมอบพรแห่งความมั่งคั่งให้แก่ผู้ที่ทำความดีและเคารพบูชา ในตำนานยังกล่าวถึงการต่อสู้ระหว่างหยกจักรพรรดิกับเหล่าเทพเจ้า ซึ่งนำมาสู่การกำเนิดปีนักษัตรทั้ง 12 ปี โดยแต่ละปีจะมีสัตว์ประจำปีที่มีลักษณะนิสัยและคำทำนายแตกต่างกันไป ความเชื่อเหล่านี้ได้หลอมรวมเข้ากับวิถีชีวิตของชาวจีน กลายเป็นส่วนสำคัญของวัฒนธรรมที่สืบทอดมาจนถึงปัจจุบัน

ระยะเวลาการฉลองตรุษจีน ดั้งเดิมเป็นยังไง ?

ได้รู้ไปแล้วว่าวันตรุษจีน คือ วันอะไร มีความสำคัญอย่างไร คราวนี้เราลองมาสำรวจกันดีกว่าว่าการเฉลิมฉลองวันตรุษจีนทั้ง 15 วันนั้นมีกิจกรรมอะไรที่ชาวจีนทำในแต่ละวันบ้าง

• วันที่หนึ่ง : เป็นวันแรกของปีใหม่ ถือเป็นวันต้อนรับเทพเจ้า หลายคนงดกินเนื้อสัตว์ ร้านอาหารเจ เยาวราชจึงคึกคักมากในช่วงนี้
• วันที่สอง : วันไหว้บรรพบุรุษ และยังมีความเชื่อโบราณว่าเป็นวันที่สุนัขเกิด บ้านไหนเลี้ยงสุนัขจะให้อาหารอย่างดีและอาบน้ำให้กับพวกมัน
• วันที่สามและสี่ : เป็นวันของบุตรเขยจะเดินทางมาทำความเคารพพ่อตาแม่ยาย
• วันที่ห้า : วันต้อนรับเทพเจ้าแห่งความร่ำรวย (เทพเจ้าไฉ่ซิงเอี๊ย)
• วันที่หก : วันเดินทางไปเยี่ยมญาติและเข้าวัดสวดมนต์
• วันที่เจ็ด : วันกินหมี่ซั่วและปลาดิบเพื่อความเป็นสิริมงคล
• วันที่แปด : วันกินอาหารร่วมกับครอบครัวและร่วมกันสวดมนต์ตอนกลางคืน
• วันที่เก้า : เป็นวันที่มีการสวดมนต์และถวายอาหารแก่เง็กเซียนฮ่องเต้
• วันที่สิบถึงวันที่สิบสอง : วันกินอาหารเย็นร่วมกัน 
• วันที่สิบสาม : วันกินอาหารธรรมดาและผักดองเพื่อชำระล้างร่างกาย
• วันที่สิบสี่ : วันเตรียมงานเทศกาลโคมไฟ
• วันที่สิบห้า : วันฉลองเทศกาลโคมไฟ

ตรุษจีน เค้าทำอะไรกันบ้าง ?

・ก่อนวันตรุษจีน

การทำความสะอาดบ้านถือเป็นพิธีสำคัญที่ต้องทำก่อนตรุษจีน เพราะเชื่อว่าจะช่วยปัดเป่าโชคร้ายและเตรียมบ้านให้พร้อมต้อนรับสิ่งดีๆ ในปีใหม่ การตกแต่งบ้านด้วยสีแดงมีความหมายในการขับไล่สิ่งชั่วร้าย โดยเฉพาะสัตว์ประหลาดเหนียนที่กลัวสีแดง ส่วนการเตรียมเสื้อผ้าใหม่เชื่อว่าจะช่วยเสริมโชคลาภและเป็นการเริ่มต้นปีใหม่อย่างสดใส

・ในวันตรุษจีน

การไหว้เจ้าและบรรพบุรุษในตอนเช้าแสดงถึงความกตัญญูและขอพรให้คุ้มครอง อั่งเปาที่มอบให้เด็กๆ และคนโสดนั้นบรรจุเงินจำนวนคู่เพื่อความเป็นสิริมงคล (ใครกำลังสงสัยว่าอั่งเปาให้วันไหน ธรมมเนียมการให้เป็นยังไง อ่านเพิ่มเติมกันนะคะ) มื้ออาหารรวมญาติเป็นช่วงเวลาสำคัญที่ครอบครัวได้พบปะสังสรรค์ พูดคุย และอวยพรกัน การเยี่ยมญาติผู้ใหญ่เป็นการแสดงความเคารพและรับพรปีใหม่ ส่วนการจุดประทัดเชื่อว่าเสียงดังจะช่วยไล่สิ่งชั่วร้าย

・อาหารมงคล

ปลาในภาษาจีนออกเสียงว่า “อี่้” คล้ายคำว่า “เหลือกินเหลือใช้” เกี๊ยวน้ำมีลักษณะคล้ายก้อนเงินโบราณ สื่อถึงความมั่งคั่ง หมี่ผัดเส้นยาวสื่อถึงอายุที่ยืนยาว ส้มออกเสียงคล้ายคำว่า “โชค” ส่วนขนมนี้หรือขนมเข่งที่มีรสหวานสื่อถึงชีวิตที่หวานชื่น

・ข้อควรระวัง

ความเชื่อเรื่องการไม่กวาดบ้านเพราะกลัวกวาดโชคลาภออกไปนั้นมีที่มาจากคำว่า “โชค” และ “กวาด” ในภาษาจีนที่ออกเสียงคล้ายกัน การหลีกเลี่ยงคำไม่เป็นมงคลเช่น “ตาย” “เจ็บ” เพราะเชื่อว่าคำพูดสามารถส่งผลต่อชะตาชีวิต การไม่ใช้ของมีคมเพราะอาจ “ตัด” โชคลาภให้ขาด และการหลีกเลี่ยงสีดำหรือขาวเพราะเป็นสีแห่งการไว้ทุกข์

・เทศกาลโคมไฟ

เป็นการปิดท้ายเทศกาลตรุษจีนในวันขึ้น 15 ค่ำ มีการประดับโคมไฟสวยงาม ทานขนมบัวลอย และชมจันทร์เต็มดวงซึ่งถือเป็นวันที่ดวงจันทร์สว่างและกลมที่สุดของปี เป็นสัญลักษณ์ของความสมบูรณ์และการรวมครอบครัว

การเฉลิมฉลองตรุษจีน ในประเทศต่างๆ

การเฉลิมฉลองตรุษจีนในยุคปัจจุบันได้พัฒนาไปตามกาลเวลา แต่ยังคงรักษาแก่นสำคัญของประเพณีไว้อยู่ ซึ่งในจีนแผ่นดินใหญ่ การเดินทางกลับบ้านในช่วงตรุษจีนถือเป็นเรื่องใหญ่ที่สุดในโลก ที่เรียกว่า “ชุนหยุน” โดยผู้คนนับล้านเดินทางข้ามประเทศเพื่อกลับไปรวมญาติ ขณะที่ในเมืองใหญ่อย่างฮ่องกงและสิงคโปร์ มีการผสมผสานประเพณีดั้งเดิมเข้ากับความทันสมัย เช่น การส่งอั่งเปาผ่านแอปพลิเคชั่น การจัดแสดงแสงสีเสียงตระการตา และการจัดคาร์นิวัลขนาดใหญ่ ส่วนในประเทศตะวันตก ชุมชนชาวจีนโพ้นทะเลได้สร้างสรรค์การเฉลิมฉลองที่ผสมผสานวัฒนธรรมท้องถิ่น ทำให้เทศกาลตรุษจีนกลายเป็นเทศกาลระดับโลกที่ดึงดูดผู้คนทุกเชื้อชาติให้มาร่วมเฉลิมฉลองกัน

การเฉลิมฉลองตรุษจีน ในประเทศไทย

หลังจากที่เรารู้แล้วว่าวันตรุษจีน คืออะไร มีความหมายและความสำคัญอย่างไรสำหรับคนเชื้อสายจีนทั่วโลก ลองมาดูกันดีกว่าว่าสำหรับชุมชนชาวจีนในประเทศไทยแล้ว ตรุษจีนคือเทศกาลที่มีความหมายอย่างไรสำหรับพวกเขาบ้าง

คนไทยเปิดรับประเพณีของจีนมานานและนำมาผสมกลมกลืนจนไม่รู้สึกว่าแปลกใหม่ แต่ถือว่าการเฉลิมฉลองตรุษจีน คือส่วนหนึ่งของวิถีคนไทยและคนไทยเชื้อสายจีนไปแล้ว นั่นก็เพราะประเทศไทยมีการอพยพของชาวจีนโพ้นทะเลมาตั้งรกรากเป็นชุมชนชาวจีนขนาดใหญ่ทั่วประเทศ ไม่ว่าจะเป็นที่เยาวราช สำเพ็ง นครสวรรค์ เชียงใหม่ หาดใหญ่ ภูเก็ต หรือขอนแก่น เป็นต้น ทำให้วัฒนธรรมประเพณีของพวกเขายังคงสืบทอดมาจนถึงปัจจุบัน

การเฉลิมฉลองวันตรุษจีน คือเทศกาลสำคัญที่สุดของคนไทยเชื้อสายจีนไม่ต่างกับชุมชนชาวจีนประเทศอื่น โดยในประเทศของเราจะมีวันที่ถือเป็นธรรมเนียมปฏิบัติ 3 วัน คือ วันจ่าย วันไหว้ และวันปีใหม่ (วันเที่ยว) โดยวันจ่ายคือวันก่อนสิ้นปี เป็นวันซื้อผักผลไม้และเครื่องเซ่นไหว้ วันไหว้คือการไหว้ไป๊เหล่าเอี๊ย และการไหว้เทพเจ้าต่างๆ รวมถึงการไหว้บรรพบุรุษ ส่วนวันเที่ยวหรือวันขึ้นปีใหม่สำหรับตรุษจีน คือการไหว้ขอพรและอวยพรจากญาติผู้ใหญ่ ถือเป็นวันที่มีแต่ความเป็นสิริมงคล จะงดกระทำบาปและงดการกระทำบางอย่าง เช่น ไม่ทวงหนี้ ไม่จับไม้กวาด ไม่พูดจาไม่ดี และจะแต่งตัวด้วยเสื้อผ้าชุดใหม่แล้วออกไปเยี่ยมญาติหรือเพื่อนเพื่ออวยพรปีใหม่ เป็นต้น

Inspire Now ! : เทศกาลตรุษจีนไม่เพียงแค่เป็นการเฉลิมฉลองปีใหม่ตามปฏิทินจันทรคติ แต่ยังเป็นเทศกาลที่สะท้อนให้เห็นถึงความสำคัญของครอบครัว การแสดงความกตัญญูต่อบรรพบุรุษ และการส่งต่อวัฒนธรรมอันเก่าแก่ เทศกาลนี้มีตำนานและความเชื่อที่น่าสนใจมากมาย โดยเฉพาะเรื่องราวของสัตว์ประหลาดเหนียนที่กลายเป็นที่มาของการใช้สีแดงและการจุดประทัด ชาวจีนจะให้ความสำคัญกับการทำความสะอาดบ้าน การรวมญาติรับประทานอาหารมงคล และการมอบอั่งเปาเพื่อความเป็นสิริมงคล แม้ในปัจจุบันรูปแบบการเฉลิมฉลองจะผสมผสานความทันสมัยเข้าไป แต่แก่นแท้ของเทศกาลที่เน้นเรื่องครอบครัวและความเป็นสิริมงคลยังคงได้รับการสืบทอดต่อเนื่องมาจนถึงปัจจุบัน

DIYINSPIRENOW ทำให้ฉันได้คำตอบใช่ไหม ? ใครเคยฉลองตรุษจีนบ้างคะ ไม่ว่าคุณจะเป็นคนไทยเชื้อสายจีนหรือมีเพื่อนๆ ที่บ้านเป็นครอบครัวเชื้อสายจีนก็ตาม ลองมาคอมเมนต์แชร์ประสบการณ์ประทับใจในวันตรุษจีนกับเราบ้างนะคะ ♡