ภาวะ Existential Crisis คือ อะไร ? เหตุใดคนเราตั้งคำถามถึงการมีชีวิตอยู่ของตัวเอง ควรรับมืออย่างไรในวันที่เผชิญกับวิกฤตการมีชีวิตอยู่

เคยมั้ยคะที่เราได้นั่งเงียบๆ คนเดียวและครุ่นคิดถึงชีวิตของตัวเอง และจู่ๆ เราก็เกิดคำถามขึ้นมาในใจว่า การมีชีวิตอยู่คืออะไร ? เราเกิดมาทำไม ? อะไรคือความหมายของการมีชีวิตอยู่กันแน่ ? มีใครเคยถามคำถามเหล่านี้กับตัวเองบ้างคะ ? ในบางคนนั้นอาจจะแค่สงสัยขึ้นมาเฉยๆ แต่ก็ไม่ได้ต้องการหาคำตอบจริงจังอะไร แต่ในบางคนนั้น คำถามนี้อาจจะทำให้เกิดความรู้สึกโหวงๆ ในใจหรือทำให้เกิดความเศร้าขึ้นมาเลยก็ได้ โดยเฉพาะคนที่เฝ้าถามตัวเองด้วยคำถามเหล่านี้อยู่บ่อยๆ และเป็นทุกข์ที่หาคำตอบไม่ได้เสียที ไม่แน่ว่าเราอาจอยู่ในภาวะ Existential Crisis คือ วิกฤตการมีชีวิตอยู่ วิกฤตนี้คืออะไร ? ส่งผลอะไรต่อชีวิตของเราบ้าง มารู้จักให้มากขึ้นกันค่ะ

Existential Crisis คือ อะไร ? เหตุใดเราถึงตั้งคำถามเกี่ยวกับการมีชีวิตอยู่ของตัวเอง

บางคนอาจจะเคยได้ยินภาวะ Midlife Crisis หรือวิกฤตวัยกลางคนมาก่อน ซึ่งโดยส่วนใหญ่แล้ว จะเกิดขึ้นในคนที่มีอายุ 40 ปีขึ้นไป คนที่เผชิญกับภาวะนี้จะมีความกังวลเกี่ยวกับชีวิตของตนเอง มีความคิดมาก ทบทวนถึงชีวิตของตนเองที่ผ่านมา และรู้สึกท้อแท้กับสิ่งที่เป็นอยู่ แต่วิกฤตการมีชีวิตอยู่หรือ Existential Crisis คือวิกฤตทางอารมณ์ความรู้สึกที่สามารถเกิดขึ้นได้กับทุกคน ทุกเพศทุกวัย และเกิดขึ้นได้ในทุกช่วงอายุ โดยส่วนใหญ่แล้วมักจะเกิดขึ้นตอนที่เรารู้สึกเคว้งคว้างว่างเปล่า ไร้จุดหมาย หรือไม่แน่ใจว่าตัวเองกำลังทำอะไรอยู่ในชีวิต รู้สึกว่าสิ่งที่ทำ สิ่งที่เป็น เป็นสิ่งที่ไม่มีคุณค่า ไม่มีความหมายอะไรเลย ในบางคนอาจจะทำงานที่ไม่ได้ชอบและไม่มีความสุขกับการทำงาน รู้สึกทุกข์ทรมาน ไม่มีความสุขในชีวิต มองไม่เห็นอนาคต ก็อาจทำให้เกิดการตั้งคำถามเกี่ยวกับชีวิตของตัวเอง หรือในบางคนที่กำลังตกงานหรือกำลังว่างงาน ก็อาจทำให้เกิดความรู้สึกแบบนี้ขึ้นมาได้เหมือนกัน เพราะรู้สึกว่าชีวิตช่างว่างเปล่า ไม่มีความหมาย มีชีวิตอยู่ไปวันๆ โดยที่ไม่ได้ทำอะไร ไม่ได้สร้างคุณค่าอะไร ทำให้เกิดการตั้งคำถามเกี่ยวกับความหมายของการมีชีวิตอยู่ได้

นอกจากนี้ ในบางคนที่เจอกับความผิดหวังหรือความล้มเหลวในชีวิต หรือมีชีวิตที่ไม่ได้เป็นไปตามความคาดหวังของครอบครัวหรือของสังคม เช่น ไม่ได้ประสบความสำเร็จในหน้าที่การงานตามที่กรอบของสังคมกำหนดเอาไว้ ไม่ได้มีรายได้หรือทรัพย์สินตามที่คาดหวัง ยังไม่สามารถเลี้ยงดูพ่อแม่ได้ (อาทิ อายุ 30 ต้องมีบ้าน มีรถ มีครอบครัวสมบูรณ์ ฯลฯ) หรือไม่ประสบความสำเร็จในด้านความสัมพันธ์ ฯลฯ ก็อาจทำให้เกิดความรู้สึกล้มเหลวในชีวิต รู้สึกว่าตัวเองไม่เป็นไปตามกรอบของสังคม รู้สึกแปลกแยกจากคนอื่นๆ ที่ประสบความสำเร็จในเรื่องต่างๆ ก็ก่อให้เกิดการเปรียบเทียบ และอาจนำมาซึ่งความสงสัยถึงคุณค่าในตนเองและความหมายของการมีชีวิตอยู่ได้ด้วยเหมือนกัน

แท้จริงแล้ว คนเราตั้งคำถามถึงการมีชีวิตอยู่มาตั้งแต่สมัยกรีกโบราณ

เชื่อไหมคะว่า มนุษย์เรานั้นค้นหาความหมายของการมีชีวิตอยู่มาตั้งแต่สมัยกรีกโบราณ และมีการตามหาความหมาย ค้นหาคำตอบของคำถามนี้เรื่อยมาจนถึงปัจจุบันวันนี้ ในอดีตนั้น นักปรัชญากรีกโบราณอย่างโสคราติสและอริสโตเติลก็ได้กล่าวถึงความหมายของการมีชีวิตอยู่เอาไว้ในคราวนั้น โสคราติสเอ่ยว่า “การแสวงหาสัจธรรมคือความหมายแท้จริงของการมีชีวิต ชีวิตที่ปราศจากการตรวจสอบตัวเอง คือชีวิตที่ไร้ค่า” ในขณะที่อริสโตเติลกล่าวว่า “ชีวิตของเราทุกคนย่อมมีจุดประสงค์ และหน้าที่ของการมีชีวิตอยู่ก็คือการบรรลุจุดประสงค์นั้น”

อย่างไรก็ตาม คำว่า “Existential Crisis” เป็นคำที่เกิดขึ้นมาหลังจากการแพร่หลายของปรัชญา Existentialism หรือปรัชญาอัตถิภาวนิยมในสังคมตะวันตกที่เกิดขึ้นในช่วงปี 1940 ซึ่งศึกษาเกี่ยวกับความหมายของการมีตัวตนอยู่ของมนุษย์ว่ามีจุดประสงค์อะไร มนุษย์เกิดมาเพื่ออะไร การมีชีวิตอยู่คืออะไร มีค่าอย่างไร ซึ่งนักปรัชญาสาย Existentialism ให้ความสำคัญกับหัวข้อการฆ่าตัวตายเป็นพิเศษ เพราะการฆ่าตัวตายเป็นการกระทำที่ย้อนแย้งกับสัญชาตญาณของมนุษย์ที่รักตัวกลัวตาย แต่เหตุใดมนุษย์ถึงตัดสินใจฆ่าตัวตายและเป็นกังวลถึงการมีชีวิตอยู่ นั่นเป็นเพราะว่า การมีชีวิตอยู่อย่างไม่มีเป้าหมาย ไม่รู้ว่าจะอยู่ไปเพื่ออะไร ไม่รู้ว่าเหตุผลของการมีชีวิตอยู่คืออะไร คุณค่าและความหมายของชีวิตคืออะไร ก็เป็นเรื่องที่ทำให้เกิดความรู้สึกทุกข์ทรมานและคิดว่าความตายเป็นสิ่งที่น่ากลัวน้อยกว่าการอยู่โดยตอบคำถามเหล่านี้ไม่ได้นั่นเอง

ผลกระทบของภาวะ Existential Crisis คืออะไร ?

คนที่ตกอยู่ในภาวะ Existential Crisis นั้น มักจะครุ่นคิดเกี่ยวกับคุณค่าของชีวิตและความหมายของการมีชีวิตอยู่ในบ่อยครั้ง ตั้งคำถามต่างๆ กับตัวเองว่า “เราเกิดมาทำไม” “เรามาทำอะไรที่นี่ บนโลกใบนี้” “เราจะมีชีวิตต่อไปทำไม” “คุณค่าของการมีชีวิตอยู่คืออะไร” และถ้ายังหาคำตอบไม่ได้ ก็จะทำให้เกิดความรู้สึกว่างเปล่า เคว้างคว้าง รู้สึกโหวงๆ ในใจ เหมือนไม่สามารถหาชิ้นส่วนมาเติมเต็มช่องว่างที่อยู่ภายในใจได้สำเร็จ ในบางคนอาจรู้สึกว่าชีวิตไม่มีเป้าหมาย ไม่มีอนาคต ก็อาจทำให้เกิดความรู้สึกวิตกกังวล รู้สึกเศร้า หดหู่ เสี่ยงต่อการนำไปสู่ภาวะซึมเศร้า ไบโพลาร์ หรือโรคย้ำคิดย้ำทำ เพราะคนที่อยู่ในภาวะ Existential Crisis จะมีความรู้สึกหดหู่ ไม่แยแสต่อโลก สูญเสียความสุข มีความเศร้าเป็นเวลานาน และสำหรับคนที่มีภาวะซึมเศร้าเป็นทุนเดิมอยู่แล้ว ก็อาจจะหมกมุ่นอยู่กับคำถามต่างๆ เหล่านี้มากยิ้งขึ้น ทำให้หมดแรงจูงใจในการใช้ชีวิต และอาจนำมาซึ่งความรู้สึกที่ว่าไม่อยากมีชีวิตอยู่ต่อไป เพราะอยู่ไปก็ไม่ได้มีความหมายอะไร และอาจร้ายแรงถึงขั้นดารทำร้ายตัวเองและการฆ่าตัวตายได้เลย

ชวนเช็กตัวเอง เรากำลังมีภาวะ Existential Crisis อยู่หรือเปล่า ?

สำหรับใครที่กำลังสงสัยว่า ตัวเราเองหรือคนใกล้ตัวกำลังเผชิญกับวิกฤตนี้อยู่หรือไม่ สัญญาณที่บ่งบอกถึงภาวะ Existential Crisis คืออะไร มาสังเกตตัวเองและคนรอบข้างจากอาการต่างๆ เหล่านี้ได้เลยค่ะ

• รู้สึกวิตกกังวลเพิ่มขึ้นสูงมาก ในบางคนอาจมีอาการแพนิคเกิดขึ้นเมื่อคิดถึงความหมายของการมีชีวิตอยู่ของตัวเอง
• มีอาการคล้ายกับผู้ที่เป็นโรคซึมเศร้า
• รู้สึกกลัวขึ้นมาอย่างไม่มีเหตุผล
• รู้สึกโดดเดี่ยว ว้าเหว่ เคว้างคว้าง ว่างเปล่าอยู่บ่อยๆ
• ขาดแรงจูงใจในชีวิต 
• มองตัวเองในทางลบ ไม่รู้ว่าตัวเองมีคุณค่าอะไรหรือมีคุณค่าจริงไหม
• รู้สึกเศร้า มีความคิดอยากตาย

ถ้าใครมีอาการเหล่านี้ ก็เป็นไปได้ว่าเราอาจกำลังเผชิญกับวิกฤตการมีชีวิตอยู่หรือภาวะ Existential Crisis อยู่ แต่ไม่ต้องตกใจหรือเป็นกังวลไปนะคะ มันสามารถเกิดขึ้นได้ โดยเฉพาะในช่วงเวลาที่เรากำลังรู้สึกสับสน ท้อแท้ หรือมีความว้าวุ่นใจกับชีวิตเรา ไม่ว่าจะด้วยปัญหาชีวิตที่เกิดขึ้นหรือเพราะเหตุใดก็ตาม ให้ตรวจสอบตัวเองดูว่าความคิดความกังวลเหล่านี้ส่งผลกระทบต่อการใช้ชีวิตประจำวันหรือไม่ หากทำให้เกิดความเศร้า หดหู่ โหวงเหวง อยู่บ่อยครั้งจนส่งผลกระทบต่อสุขภาพกายสุขภาพใจ การพูดคุยกับคนใกล้ชิดหรือปรึกษาผู้เชี่ยวชาญนักจิตวิทยาอาจเป็นวิธีที่ทำให้เรารู้สึกสบายใจมากขึ้นและเป็นกังวลน้อยลงก็ได้นะคะ

จะรับมืออย่างไร ในวันที่สงสัยถึงคุณค่าและความหมายของการมีชีวิตอยู่บนโลกใบนี้ ?

ก่อนอื่นต้องบอกก่อนว่า Existential Crisis คือสิ่งที่เกิดขึ้นได้กับทุกคน ทุกช่วงอายุ ดังนั้นแล้ว ไม่ใช่เรื่องแปลกอะไรหากมันจะเกิดขึ้นกับตัวเราเองด้วย อย่างไรก็ตาม สำคัญที่ว่าเราจะจัดการกับมันอย่างไร หากในวันใดวันหนึ่งเราเกิดตั้งคำถามถึงความหมายของการมีชีวิตอยู่บนโลกใบนี้ และถามตนเองว่า “การมีชีวิตอยู่คืออะไร” วิธีการดังต่อไปนี้ อาจช่วยให้เราสามารถจัดการกับอารมณ์ความรู้สึกเหล่านี้ได้ค่ะ

1. ถามตัวเองว่า เราให้คุณค่ากับอะไรบ้าง ?

ในขณะที่เรากำลังถามถึงคุณค่าการมีชีวิตอยู่ของตัวเอง ลองถามตัวเองต่อว่า แล้วเราให้คุณค่ากับสิ่งไหนบ้าง สิ่งนั้นอาจเป็นคำตอบของคำถามที่ว่า “คุณค่าของชีวิตคืออะไร” ถ้าคำถามนี้ยากไป ลองเปลี่ยนมาถามตัวเองว่า อะไรคือสิ่งที่เราให้ความสำคัญ แบบนี้ก็ได้ค่ะ โดยที่ไม่ต้องคิดมากหรืออิงกับกรอบของสังคม – ค่านิยมใดๆ เลย อาจเป็นเรื่องง่ายๆ อย่างอาหารอร่อยๆ การดูแลสัตว์เลี้ยงที่เรารัก หรืออาจเป็นเรื่องจริงจังขึ้นมาหน่อย เช่น อาจเป็นความรักความสัมพันธ์ที่ดี อาจเป็นการได้ทำอะไรดีๆ ให้กับผู้อื่น ฯลฯ หากสิ่งนี้คือสิ่งที่เราให้ความสำคัญ มันก็อาจหมายถึงสิ่งที่เราให้คุณค่า แล้วก็อาจหมายถึงสิ่งที่เป็นคุณค่าในชีวิตของเราด้วยก็ได้

2. สนใจในสิ่งที่เราควบคุมได้

การเป็นกังวลเกี่ยวกับชีวิตอาจมาจากความเครียดความวิตกกังวลในสิ่งที่เราไม่สามารถควบคุมได้ เช่น เรารู้สึกว่าชีวิตไม่มีความหมาย หรือเฝ้าถามถึงคุณค่าของการมีชีวิตอยู่ของตนเองเมื่อคนสำคัญในครอบครัวจากไป อาจเป็นคนที่เรารักและเรามองเห็นเค้าเป็นหลักยึดเหนี่ยวในชีวิต เมื่อไม่มีคนๆ นั้นแล้วก็ทำให้เรารู้สึกเคว้งคว้าง ไม่รู้จะดำเนินชีวิตต่อไปอย่างไร แต่อย่าลืมว่า ความตายและการสูญเสียป็นสิ่งที่เราไม่สามารถควบคุมได้ รวมถึงสถานการณ์อื่นๆ ที่เราไม่สามารถควบคุมได้ด้วย เพราะฉะนั้นแล้ว การกลับมาโฟกัสที่ตนเอง และโฟกัสในสิ่งที่เราควบคุมได้ว่า เราจะเอายังไงต่อไป เราจะทำอย่างไรต่อไป อาจทำให้เราสามารถหาหลักยึดเหนี่ยวในชีวิตได้อีกครั้งก็ได้นะคะ

3. มองหาสิ่งสวยงามเล็กน้อยในชีวิต

บางครั้งเราอาจจะมองภาพใหญ่เกินไปและคิดว่าคุณค่าและความหมายของการมีชีวิตอยู่นั้นต้องเป็นสิ่งที่ยิ่งใหญ่ ต้องเป็นสิ่งที่เปลี่ยนโลกหรือเปลี่ยนชีวิตของเรา แต่ความจริงแล้ว มนุษย์เราอาจมีชีวิตอยู่ก็เพื่อมีความสุขเล็กๆ น้อยๆ ในแต่ละวันให้พอหล่อเลี้ยงชีวิตต่อไป ลองมองหาสิ่งดีๆ หรือความสวยงามเล็กๆ น้อยๆ ในชีวิตแล้วชื่นชมมันดูบ้าง สิ่งนี้เรียกว่า Gratitude คือ ความรู้สึกซาบซึ้งขอบคุณในสิ่งดีงามเล็กๆ น้อยๆ ในชีวิต ไม่ว่าจะเป็นอากาศที่สดใส ดอกไม้สวยๆ ข้างทาง ความใจดีของคุณป้าร้านขายอาหารตามสั่ง ฯลฯ ซึ่งจะทำให้เรามีมุมมองเชิงบวกต่อชีวิตของเรามากขึ้น และกังวลกับชีวิตของตนเองน้อยลง จริงอยู่ที่ว่าอนาคตเป็นเรื่องสำคัญ แต่ปัจจุบันขณะนั้นเป็นสิ่งเดียวที่เรามีอยู่ จงดื่มด่ำและซาบซึ้งในความสวยงามของชีวิตขณะนั้นให้เต็มที่ค่ะ

4. พูดคุยกับคนที่เราไว้ใจ

การพูดคุยกับคนที่เราไว้ใจนั้นทำให้เรารู้สึกสบายใจได้มากขึ้น และเผลอๆ อาจจะได้คำตอบถึงความสงสัยในการมีชีวิตอยู่ของตัวเองด้วยก็ได้ อาจเป็นเพื่อนสนิท เป็นคนรัก หรือเป็นคนในครอบครัวที่เรามั่นใจว่าเราสามารถพึ่งพาพวกเขาได้หรือเราจะได้รับการสนับสนุนที่ดีจากเขา และถึงแม้ว่าจะไม่ได้รับคำแนะนำที่ต้องการก็ตาม การได้พูดคุยระบายความในใจนั้นก็อาจทำให้เราได้ตกตะกอนความคิดต่างๆ และหาคำตอบเจอด้วยตัวเองก็ได้ ทั้งนี้ ในวันที่เราสงสัยในคุณค่าของตัวเองหรือเฝ้าถามถึงความหมายของการมีชีวิตอยู่ ไม่แน่ว่ายังมีคนรอบข้างที่เห็นคุณค่าในตัวเราอยู่เสมอและเห็นว่าเรามีความหมายต่อพวกเขามากขนาดไหน ลองไปถามคนรอบข้างเราดูก็ได้นะคะ

5. ทำความเข้าใจกับตัวเองว่า เป้าหมายในชีวิตของตัวเองคืออะไรกันแน่

ต้นตอของความกังวลที่มีอยู่ก็คือ ความกลัวว่าเรากำลังใช้ชีวิตที่ไร้ความหมาย สิ่งนี้มีสาเหตุมาจากความคับข้องใจที่ว่า เรากำลังใช้ชีวิตในแบบที่ตนเองไม่ต้องการ หากเราได้ใช้ชีวิตตามที่ใจปราถนาและมีความสุขความพึงพอใจกับเส้นทางที่เรากำลังเดินอยู่ เราคงไม่มานั่งถามถึงคุณค่าการมีชีวิตอยู่ของตัวเอง หากเกิดคำถามนี้กับตัวเองขึ้นมา นี่อาจเป็นสัญญาณบางอย่างที่บอกกับเราว่า เรากำลังเดินมาผิดทาง กำลังอยู่ผิดที่ หรือกำลังเป็นในสิ่งที่ไม่อยากเป็น นั่นอาจทำให้เราได้ทบทวนเป้าหมายและความต้องการในชีวิตของตัวเองอย่างจริงๆ จังๆ และกลับมามุ่งสู่เป้าหมายในชีวิตของตัวเองอย่างแน่วแน่อีกครั้ง

Inspire Now ! : แนวคิดของการค้นหาความหมายของการมีชีวิตอยู่และปรัชญา Existentialism นั้นมีความสำคัญอย่างมากต่อแวดวงจิตวิทยาการปรึกษาและจิตวิทยาคลินิก ซึ่งได้รับการพัฒนามาเป็นแนวทางบำบัดในการแก้ไขปัญหาความทุกข์ของผู้ที่ต้องการฆ่าตัวตายหรือไม่อยากมีชีวิตอยู่อีกต่อไป การค้นหาความหมายของการมีชีวิตอยู่อาจเป็นเรื่องทุกข์ใจสำหรับบางคน แต่ในขณะเดียวกัน กลับเป็นหนทางที่ทำให้บางคนยังคงมีชีวิตอยู่ต่อไปได้ ซึ่งคำตอบของแต่ละคนนั้นล้วนไม่มีถูกผิดเลย เหตุผลของการมีชีวิตอยู่ของแต่ละคนอาจไม่จำเป็นจะต้องเป็นเรื่องราวที่ยิ่งใหญ่หรือสามารถเปลี่ยนโลกได้ เราอาจจะต้องมีชีวิตอยู่ก็เพื่อเป็นที่รักของใครบางคน อาจจะต้องอยู่เพื่อที่จะได้ชมพระอาทิตย์ตกในแต่ละวันหรือเพื่อเงยหน้ามองก้อนเมฆบนท้องฟ้าที่ไม่เคยเหมือนกันเลยในแต่ละช่วงเวลา หรืออยู่เพื่อสร้างสรรค์สิ่งดีๆ ให้กับโลกใบนี้ ที่แม้ในวันนี้เราอาจจะยังหาคำตอบไม่ได้ แต่อยู่ๆ ไป เราอาจจะเจอคำตอบในวันใดวันหนึ่งก็ได้นะคะ

DIY INSPIRE NOW ทำให้ฉันเป็นคนใหม่ที่ดีกว่าเดิมใช่ไหม ? เหตุผลในการมีชีวิตอยู่ของแต่ละคนคืออะไรบ้าง ? มาคอมเมนต์แลกเปลี่ยนมุมมองกันได้นะคะ ♡

อ้างอิงข้อมูลบางส่วนจาก : verywellmind.com, britannica.com, betterup.com

Featured Image Credit : freepik.com